Dodenherdenking in de regen, de hemel, huilt met ons mee…

Voor de toespraak op De Dam op 4 mei in het jaar 2021 was Andre van Duin gevraagd. Ik wist niet wat ik van hem mocht verwachten, maar had er alle vertrouwen in dat hij het goed zou doen en dat gevoel werd meer dan bevestigd.

“Toen ik in 1947 werd geboren, vlak na de oorlog in Rotterdam, was die stad druk bezig met de wederopbouw. Het puinruimen en herstellen van de enorme schade die door het Bombardement was veroorzaakt”, was zijn openingszin. Hij versprak zich met “voor de oorlog”, maar herstelde dit, zoals een goed en ervaren spreker dit doet, bijna ongemerkt door de zin direct na de verspreking te herhalen. “Op 14 mei 1940 werd de binnenstad door zo’n 60 Duitse bommenwerpers, in nog geen 20 minuten met de grond gelijk gemaakt. Ruim 80.000 mensen werden dakloos, Ontelbare gewonden, en honderden doden… In nog geen 20 minuten. Der Luftwaffe, keerde tevreden huiswaarts. Onder de dreiging dat Amsterdam, Den Haag en Utrecht hetzelfde lot zouden ondergaan, capituleerde Nederland. Het was ’t begin van 5 jaar bezetting, angst, onzekerheid, ontbering en onderdrukking”. Korter en eenvoudiger kon hij eigenlijk niet uitleggen waarom ons land destijds is gecapituleerd. Iedereen kon deze woorden begrijpen.

“In Rotterdam kregen net als in vele andere steden alle mannen tussen de 17 en 40 jaar, het bevel zich te melden für die Arbeits-Einsatz… Dwangarbeid… Wegen en bruggen werden afgesloten, zodat niemand kon ontsnappen. Op onderduikers en zij die wilden vluchten, werd meteen geschoten. Het was de grootste razzia uit de geschiedenis van ons land. Mijn vader werd ook opgepakt en per trein naar Duitsland gedeporteerd. Wat hij daar precies heeft gedaan, en welke ontberingen hij moest doorstaan, heeft ie nooit iets over verteld. Als ik er wel eens naar vroeg zei hij altijd: ‘Dat wil je niet weten, jongen” Hij had het overleefd… Maar je moest niet vragen: Hoe… “. Een voor velen herkenbaar beeld. Ook voor mij. Mijn vader heeft de oorlog als jonge jongen meegemaakt en ook hij heeft er nooit over gesproken.

Van Duin vervolgde: “Bij ons thuis werd dus niet, of nauwelijks over de oorlog gesproken. Pas toen ik naar de lagere school ging, kreeg ik voor het eerst te horen wat er eigenlijk allemaal gebeurd was in die tijd. Hoeveel doden er waren gevallen… Honderdduizenden doden. Burgers, verzetsstrijders, slachtoffers van de Holocaust, de velen die omkwamen of vermoord werden in de kampen in Zuid-Oost Azië. Maar ook alle militairen, die toen naar het front zijn gestuurd, en nooit meer terugkwamen. Over hen wordt nu gezegd: “Zij vochten voor onze vrijheid”, en dat is ook zo. Maar waarschijnlijk dachten zij vooral: "Hoe overleven we deze Hel?… En als we het overleven, bestáát Nederland dan nog wel?” Hiermee schetste hij in wederom voor iedereen begrijpbare woorden de enorme angst in de tijd van de oorlog.

“De Nederlandse grondwet ademt verdraagzaamheid en toleràntie. Je kunt hier over het algemeen doen en laten wat je wilt, en zeggen wat je wilt… Je bent hier vrij. Vrij met de oorlog als het negatief, van de kleurenfoto van de vrede. En morgen vieren we die vrijheid. Ondanks alle beperkingen die het Corona-virus met zich meebrengt, vieren we onze vrijheid… Ik ook. Maar ik doe dat wel in de overtuiging, dat ook ik verantwoordelijk ben, om die vrijheid van ons door te geven, aan de nieuwe generatie. Want, het is al vaak gezegd, “vrijheid is niet vanzelfsprekend”. Het had ook heel anders kunnen aflopen… Toen… 76 jaar geleden. Dan had ik deze toespraak misschien nu, in het Duits moeten doen. Daarom ben ik Dankbaar…Dankbaar, dat ik in vrijheid kan leven en apetrots, dat ik in Nederland woon”, zo besloot Van Duin zijn indrukwekkende toespraak met daarbij een kusje naar de hemel. Naar allen die de oorlog niet overleefd hebben en ongetwijfeld naar zijn overleden echtgenoot. Deze laatste zal, net als ik, ongetwijfeld tots zijn dat Van Duin in Nederland woont en dat hij deze toespraak op deze manier heeft mogen houden!