Wat gaat er toch steeds mis in Nederland?

Hoe groter de organisatie, hoe logger het ambtelijk apparaat, dat zal niet veel mensen verbazen en u als lezer dus ook niet. Zelf heb ik mijn hele leven in de ambtenarij gewerkt en ik kan deze stelling helaas bevestigen. Er zijn veel klachten over de grote overheidsdiensten als het CBR, het UWV en de Belastingdienst, met de toeslagenaffaire als onbetwist dieptepunt. Een Kamercommissie moest uitzoeken hoe het steeds mis kon gaan en steekt de hand in eigen boezem. Het ontbreekt Tweede Kamerleden aan ‘interesse en kennis’. Dat schrijft de commissie onder leiding van VVD-Kamerlid André Bosman. Als kamerlid kun je niet overal verstand van hebben, maar je kunt je inlezen en je in de materie verdiepen. Dat de interesse zou ontbreken vind ik nog kwalijker.

Verder informeert het kabinet de Kamer ‘niet altijd volledig en tijdig’, onder meer omdat ambtenaren hun minister willen beschermen. Naar schatting komt 20 procent van de mensen die zich meldt bij een van de diensten in de problemen door te ingewikkelde wetten en regels. Er wordt te weinig gekeken of de regels in de praktijk uitvoerbaar zijn. Wordt bekend dat er iets mis is, dan durven ambtenaren niet aan de bel te trekken of duurt het heel lang voor een probleem aangepakt wordt. “Zeker in grote uitvoeringsorganisaties moet een signaal soms een leemlaag aan managers door voordat iemand een besluit kan nemen.” Haalt een kwestie het ministerie dan wil men daar de minister beschermen. “Met die handelswijze dienen ze niet de samenleving, maar de minister,” klinkt het. Die leemlaag aan managers komt trouwens niet alleen bij de grote organisaties voor. Ook bij de kleine organisaties ben ik dit in de praktijk regelmatig tegengekomen en het grootste probleem is vaak dat er niet of te weinig naar de werkvloer wordt geluisterd en ook vraagt men zich te weinig af of nieuwe wetten, dan wel nieuwe regels, wel uitvoerbaar zijn. Van bovenaf wordt het opgelegd en de werkvloer moet maar voor de uitvoering zorgen.

Tenslotte is er nog sprake van ‘conflicterende waarden’. De diensten moeten efficiënt werken en fraudeurs keihard aanpakken, maar tegelijkertijd is de menselijke maat belangrijk. “Die bedrijfsmatige aanpak is te ver doorgeschoten.” De commissie-Bosman adviseert de Kamer om van fouten ‘te leren’ in plaats van ‘bewindspersonen erop af te rekenen’. Het aanpakken van de fraudeurs is met name bij de Belastingdienst te veel doorgeschoten, dat heeft Nederland inmiddels wel gemerkt. Of er nu iets gaat veranderen? Ik hoop het, maar wat mij betreft is het eerst zien en dan pas geloven!